Vì sao giá gạo liên tục tăng cao

Ngày 20.7, Ấn Độ chính thức cấm xuất khẩu gạo, những ngày sau đó thị trường gạo châu Á dừng giao dịch để "tiêu hóa" lệnh cấm. Các hãng thông tấn lớn dự báo giá gạo sẽ tăng thêm tới 100 USD/tấn hay giá gạo 5% tấm lên tới 600 USD/tấn.

Thị trường gạo thế giới sắp tới diễn biến ra sao đang là chủ đề nóng với nhiều ý kiến khác nhau.

Trả lời PV Báo Thanh Niên, bà Phan Mai Hương, đồng sáng lập Công ty SSResource Media Pte.Ltd (Singapore), đơn vị xuất bản trang tin SSRicenews.com chuyên cung cấp thông tin và phân tích thị trường lúa gạo thế giới, cho biết: "Gạo 5% tấm giá 600 USD/tấn đã không còn là dự báo mà là giá một vài doanh nghiệp của VN và cả Thái Lan miễn cưỡng chào. Bây giờ lấy được chào giá từ phía người bán cũng là điều khó khăn. Cán cân thị trường đang nghiêng hẳn về phía người bán, do họ quyết định".

Đã đoán trước nhưng vẫn bất ngờ

Theo bà Hương, ngay từ đầu năm nay, các chuyên gia thị trường đã ước đoán việc Ấn Độ sẽ cấm xuất khẩu gạo; tuy nhiên điều này sẽ xảy ra vào giai đoạn cuối năm chứ không phải thời điểm hiện tại. Thông tin mà đơn vị này thu thập được, năm 2022 Ấn Độ xuất khẩu 21 triệu tấn gạo. Do sản lượng thiếu hụt, ước tính nếu không có lệnh cấm thì trong năm 2023 sản lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ cũng chỉ đạt khoảng 17 - 18 triệu tấn, giảm khoảng 4 triệu tấn so với năm 2022. 

Việc Ấn Độ cấm xuất khẩu sớm hơn dự báo chủ yếu do hiện tượng EL Nino làm cho thời tiết khắc nghiệt ảnh hưởng đến sản xuất lương thực; bên cạnh đó lạm phát ở mức cao và liên tục tăng cũng là nguyên nhân quan trọng dẫn đến quyết định này. Ấn Độ có chính sách hỗ trợ người nghèo 5 kg gạo/tháng. Gần đây, có một trong số 19 bang của nước này thay vì phát gạo đã chuyển sang phát tiền. Đây là một trong những tín hiệu về lệnh cấm xuất khẩu gạo. Nó đến từ trước khi thông tin cấm xuất khẩu gạo bị rò rỉ cho Bloomberg. 

Khi Bloomberg đưa tin, các doanh nghiệp lớn của Ấn Độ đã ráo riết mở LC dù không có đơn hàng. Họ muốn tranh thủ khi lệnh cấm ban hành giá sẽ tăng thì vẫn có thể xuất hàng. Đây là bài học kinh nghiệm từ lệnh hạn chế xuất khẩu gạo được đưa ra từ ngày 9.9.2022 (cấm xuất khẩu gạo tấm và áp thuế 20% với các loại gạo non-basmati).

Bà Hương nhận định: Ngay cả nếu không có lệnh cấm, riêng nguồn cung từ Ấn Độ đã thiếu hụt đến 4 triệu tấn gạo, một con số rất lớn. Đó là lý do vì sao từ tháng 9.2022 đến nay giá gạo liên tục tăng và đạt mức cao nhất một thập niên qua. Nay nguồn cung với số lượng chiếm tới 40% sản lượng toàn cầu bị cắt đứt hoàn toàn. Lệnh cấm sẽ ảnh hưởng lớn, tác động sâu rộng đến thị trường trong thời gian tới. Nguồn cung gạo chính cho thế giới hiện chỉ còn Thái Lan và VN, Pakistan năm ngoái bị lũ lụt lịch sử mới quay lại xuất khẩu gần đây sản lượng không đáng kể. Chính vì vậy, vấn đề sắp tới trên thị trường gạo không phải là giá bao nhiêu mà là nguồn cung như thế nào.

"Tôi đã trao đổi với một số thương nhân ở VN và cả Thái Lan, không ai muốn chào giá cả. Họ đang dò xét phản ứng từ thị trường. Một số ít miễn cưỡng chào giá gạo 5% tấm lên tới

600 USD/tấn. Tại Thái Lan, các nhà xay xát tạm ngưng giao dịch với nhà xuất khẩu nên họ cũng không có sản phẩm để chào. Còn tại VN, thông lệ làm việc là các doanh nghiệp chào giá rồi ký hợp đồng song mới thu mua và giao hàng. Hiện các doanh nghiệp Việt không dám chào vì lo sợ giá tiếp tục tăng sẽ lỗ vốn. Đối với các doanh nghiệp đã ký hợp đồng trước rồi thì bây giờ lâm vào cảnh hết sức khó khăn", bà Hương cho biết.